اثرات القای پلی پلوئیدی در شرایط درون شیشه ای بر برخی خصوصیات مورفولوژیکی، بیوشیمیایی و سیتوژنتیکی گیاه بذرالبنج مشبک (.hyoscyamus reticulatus l)

امروزه استفاده از تکنیک القاء پلی پلوئیدی در شرایط درون شیشه ای با استفاده از مواد شیمیایی جهش زا مانند کلشی سین، به عنوان یکی از روش های اصلاح گیاهان دارویی بطور وسیعی مورد استفاده قرار می گیرد. بدین منظور ابتدا جهت بهینه سازی باززایی و پرآوری در شرایط درون شیشه ای گیاه دارویی بذرالبنج مشبک، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با دو فاکتور غلظت bap در سه سطح (صفر، 4/4 و 8/8 میکرومول برلیتر) و غلظت iaa در سه سطح (صفر، 1/1 و 2/2 میکرومول بر لیتر) انجام گردید. در ادامه به منظور بررسی افزایش سطح پلوئیدی از غلظت های مختلف کلشی سین بر روی شاخه های باززایی شده در شرایط درون شیشه ای استفاده گردید. سرشاخه های رشد یافته در شرایط درون شیشه ای در محیط کشت ms حاوی غلظت های مختلف کلشی سین (0/0، 0/05، 0/1، 0/2 و0/5 درصد (وزنی به حجمی))، جهت القاء پلی پلوئیدی کشت شدند. پس از گذشت مدت زمان مورد نظر تیمار (24، 48 و 72ساعت)، ریزنمونه ها به محیط کشت فاقد هورمون جهت رشد و تکثیر انتقال داده شدند. جهت تعیین سطح پلوئیدی گیاهان بررسی های مورفولوژیکی، میکروسکوپی، فلوسایتومتری و شمارش کروموزومی انجام شد. نتایج باززایی نشان داد که بیشترین شاخه زایی در محیط کشت ms حاوی 2/2 میکرومول بر لیتر iaa و 8/8 میکرومول بر لیترbap مشاهده گردید. به دلیل سمیت ماده کلشی سین اکثر ریزنمونه های تیمار شده پس از انجام اولین واکشت از بین رفتند. اثر تیمارهای مختلف کلشی سین بر درصد زنده مانی گیاهچه های گیاه بذرالبنج مشبک پس از تیمار در سطح احتمال یک درصد معنی دار شد. مقایسه بین چهار تیمار 0/05، 0/1، 0/2 و 0/5 درصد کلشی سین بالاترین میزان زنده مانی ریزنمونه ها در تیمار0/05 درصد کلشی سین برابر با 94/67 درصد مشاهده گردید. همچنین بالاترین میزان مرگ و میر در اثر کاربرد این ماده بر روی مریستم های انتهایی در غلظت 0/5 درصد ثبت گردید. تیمار سرشاخه های رشد یافته با استفاده از غلظت 0/1 درصد کلشی سین به مدت 48 ساعت بهترین روش ممکن برای القای پلی پلوئیدی در محیط کشت بافت بذرالبنج مشبک شناخته شد. با افزایش سطح پلوئیدی، طول روزنه و عرض روزنه در سطح پشتی برگ به طور معنی داری افزایش و تراکم روزنه در واحد سطح برگ به طور معنی داری کاهش یافت. در گیاهان پلی پلوئیدی میزان برخی از صفات نظیر عرض برگ، مساحت برگ، میزان کلروفیل برگ نسبت به گیاهان دیپلوئید افزایش معنی داری یافت در صورتی که برخی از صفات دیگر نظیر میزان طول برگ و طول دمبرگ کاهش معنی داری در گیاهان پلی پلوئیدی، نسبت به گیاهان دیپلوئید نشان داد. ترکیبات آلکالوئیدی بسیار مهم اسکوپولامینی در گیاهان پلی پلوئیدی شامل تتراپلوئید و میکسوپلوئید افزایش یافت و به مقدار به ترتیب 8/66 و 3/21 درصد رسید.